Bu yazımızda İtalya’nın hatta dünyanın sanat merkezi olan Floransa’ya uzanacağız. Sanatın özgürce icra edildiği Floransa’da aslında bu özgürlük çok da kolay elde edilmemiş. Tam olarak sanatın özgürleşmesine olanak sağlayan, sanatçılara kol kanat gererek dünya sanat tarihini derinden etkileyen Medici Ailesinden bahsediyor olacağız. Medici Ailesini belki daha önce duydunuz belki de ilk kez karşılaşıyorsunuz ama eminiz ki kendilerini çok seveceksiniz.
Medici Ailesi, İtalya’nın Toskana bölgesinde yaşayan sıradan bir aile iken ticaret yapmak için Floransa’ya gelir. Medici Ailesi bu yer değişikliğiyle belki de sadece para kazanıp rahat bir hayat yaşamayı hedefliyordu. Ancak zengin olmanın yanında bugün tüm dünyayı ilgilendiren modern bankacılığın da temellerini atmış oldu. Bankacılık ve ticaretten gün geçtikçe zenginleşen ve güçlenen Medici Ailesi, parasını ve gücünü dönemin ışık saçan sanatçılarının gelişmesi için hiç düşünmeden kullandı. Medici Ailesi, sanatı ve sanatçıyı o kadar destekledi ki, koskocaman bir şehri sanatın başkenti haline getirdi.
O zaman tarih sayfalarını hep birlikte karıştırıp Medici Ailesinin neler yaptığına yakından bakalım.
Floransa dendiğinde elbette akla ilk gelen sanattır. Her ne olursa olsun sanatın özgürce icra edildiği, Rönesans fitilinin ateşlendiği Floransa’da öyle bir aile düşünün ki tüm Avrupa tarihini etkileyecek yenilikleri göğüslesin. Bu yenilikler bazen dini bazen siyasi bazen de kültürel hamleler olarak karşımıza çıkar. Bu aile, Avrupa’nın en büyük bankasına sahip olan ve gücüyle düşmanlarını dahi yanına çekmeyi başaran Medicilerden başkası değildir.
1434’ten 1740’lı yıllara kadar Floransa’da inişli çıkışlı hüküm süren Medici Ailesi’ni mercek altına alarak dönemin ruhunu daha yakından hissedelim.
Mediciler Kimdir?
Floransa’nın en güçlü ve en zengin ailesi olan Mediciler, aristokrat sınıfa mensup olmadıkları halde Floransa’nın en popüler ve güçlü ailesidir. Bu gücün temelinde çalışkanlıkları ve başarılı ticari hamleleri vardır. Medici Ailesi, rakipleri olarak gördüğü kişilere kin ve düşmanlık besleyip ayrıştırıcı bir tavır sergilemek yerine sahip oldukları parasal gücü ve otoriteyi, düşmanlarını kendi saflarına çekmek için kullanacak kadar akıllıdır.
Ekonomide etkin bir rol üstlenen Medici Ailesi, Floransa’da kurdukları banka sayesinde Vatikan ile yakın temas kurarak Papalığın manevi gücünden de istifade eder. Temel işleri bankacılık olsa da Floransa’nın yönetimi ile siyaset, Papa ile olan ilişkilerle de dini işlerin içinde yer alırlar.
Medici Ailesini anlatmaya başlarken çok kısa Floransa tarihini de gözden geçirebiliriz.
İtalya, Roma İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından şehir devletlerine bölünür ve her şehir kendi içinde farklı aile ve hanedanlıklarla yönetilir. İtalya, cumhuriyetini ilan edene dek Floransa çalkantılı siyasi süreçlerden geçer ve en nihayetinde uzun yıllar boyunca Medici Ailesi tarafından yönetilir. Medici Ailesinin yönetimde olduğu süre boyunca Floransa, her bakımdan gelişerek büyür.
Mimari anlamda şehrin en karakteristik kilisesi olan Duomo Kilisesi tamamlanarak şehrin silüetine karışır. Michelangelo, Leonardo da Vinci, Botticelli ve Raffaello gibi sanatçılar Medici Ailesi himayesinde eserlerini özgürce icra eder. Her biri çok özel olan bu sanatçıların aynı dönemde bazen rekabet bazen de birlik içinde çalışmaları elbette ki tesadüf değildir.
Bankacı ve Yönetici Mediciler
Uzun yıllar Floransa yöneticisi olan Mediciler, bu başarı ve zenginliği ailenin en büyüğü olarak kabul edilen Giovanni di Bicci’ye borçludur. Giovanni di Bicci, ticareti ve bankacılığı amcası Vieri di Cambio’dan öğrenir ve kuzeniyle birlikte Roma’da ilk bankacılık faaliyetlerine başlar. Bir süre Roma’da bankacılık yapan Giovanni di Bicci, kazandığı para ve tecrübeyle Floransa’ya döner ve Roma’da öğrendikleriyle Floransa’da kendi adına yepyeni bir banka kurar.
Giovanni di Bicci de’Medici’nin sahip olduğu en büyük servet ticari zekası ve gözü açıklığıdır. Giovanni di Bicci’nin Floransa’da banka kuracağı esnada elinde sadece eşi Piccarda Bueri’nin çeyiz parası ve kendi küçük birikimi vardır. Akıllıca hamleleri ve kurnazlığıyla 1397 yılında Floransa’da kurduğu bankasını 1429 yılında vefat edene kadar katlayarak büyütür ve oğullarına akıl almaz bir servet bırakır.
Mediciler, tarih kitaplarına ‘bankacı’ olarak geçse de sahip oldukları serveti ticarete borçludurlar. Daha çok para kazanmak için ticaret, itibarlarını ve uluslararası ilişkilerini güçlendirmek için ise bankacılığı kullanırlar. O dönemde bankacılık sanıldığı kadar kolay değildir elbette.
Hristiyan dinine mensup, Vatikan ile de sıkı bir diyaloğu olan Medici Ailesi, faizden para kazandıkları ve müşterilerini de faiz para ile zenginleştirdikleri için bir noktada halkın tepkisini çekerler. Çünkü Hristiyan inanışında faiz paranın kabul edilebilir bir yanı yoktur. İşte tam bu noktada yine akıllıca bir hamle yaparak birlikte çalıştıkları müşterilerine faiz değil ‘yıllık hediye’ verdiklerini söylerler.
Medici Ailesi sahip olduğu servete rağmen her zaman mütevazı ve sade yaşamayı tercih eder ve sanatı da gösteriş yapmanın aksine gerçekten sevdikleri için destekler. Buna binaen, Medici Ailesinin saraylarında halka açık kütüphaneler bulunur ve bu kütüphanelerden halk istediği gibi yararlanır.
Sanat ve bilime yapılan bu yatırım Cosimo de Medici ile başlayıp Cosimo’nun torunu olan Lorenzo zamanına kadar devem eder. Cosimo kilise, saray ve kütüphane gibi yapılara para harcamaktan hiç çekinmez ve bunun yanında mimarları, ressamları ve heykeltraşları Floransa’ya davet eder. Floransa’ya topladığı sanatçıların kendi himayesinde özgürce çalışmalarına olanak sağlar.
Medici Ailesi Sürgün Yılları
Böylesi bir zenginlik ve başarı elbette ki başkaları tarafından kıskanılacaktır. Medici Ailesine rakip olan Floransa’nın diğer güçlü aileleri Medici Ailesinin tefeci olduğunu sık sık dile getirerek onların Floransa halkı önünde itibarını zedelemek ister. Nitekim bu istek zamanla karşılık bulur ve Medici Ailesi’nin ölümle yargılanacağı mahkemeler düzenlenir. Medici Ailesini maddi ve manevi en zor duruma düşüren olay ise hiç şüphesiz Albizzi Ailesi ile yaşadıkları çekişmedir.
Albizzi Ailesi, Medici Ailesine karşı zafer kazanarak güçlenmek niyetindedir ve eğer Medici Ailesinin hem bankası hem de itibarı zedelenirse Albizzi Ailesinin Floransa üzerindeki maddi manevi etkisinin artacağını düşünürler. Bunun için Albizzi Ailesinin yaptığı ilk hamle Floransa halkını arkasına alarak Medici Ailesini itibarsızlaştırmaktır.
Medicilerin bankacılık yaparak şeytanla iş birliği içinde olduğunu söyleyen ve bu söylemleriyle Floransa halkının da desteğini alan Albizzi Ailesi, senatoya başvurur. Senato, Albizzi Ailesini oy birliği ile haklı bulur ve Cosimo de Medici’yi Vecchio Sarayı’na hapsederek ölüme mahkum eder. Ancak Cosimo’ya verilen ölüm cezası senatoda alınan kararla sürgüne çevrilir ve Mediciler 1433 yılında önce Padova’ya ardından da Venedik’e sürgün edilirler. Sürgün sanıldığı kadar uzun sürmez ve 1434 yılında Medici Ailesi Floransa’ya geri döner.
Mediciler ve Sanat
Sanat tarihi incelemesi yaparken konu direkt Floransa’ya gelir. Floransa’nın sanat tarihinde önemini fark eden herkes onca eşsiz sanat eserinin Floransa’dan ‘neden ve nasıl’ çıktığını sormadan edemez. Elbette bu sorunun çok fazla cevabı vardır ama biz bugün bu sorunun tek bir cevabı üzerinde duracağız: Mediciler
Medici Ailesinin, tarihe bankacı, tüccar ve diplomat olarak geçtiğini görürüz. Bununla birlikte Medicilerin sanat eserlerine verdikleri değer en az bankacılık kimlikleri kadar önemlidir. Cosimo’nun Filippo Brunelleschi’ye Floransa Katedrali’nin kubbesini yaptırması, Lorenzo’nun dönemin en ünlü sanatçılarına sipariş verdiği heykellerle bir heykel bahçesi oluşturması, sanatın ve sanatla birlikte de Floransa’nın gelişmesini destekleyen oldukça önemli çalışmalardır. Medici Ailesi himayesinde gelişen ve büyüyen en önemli isim hiç şüphe yok ki Michelangelodur.
Michelangelo çok küçük yaşlarda Medici Sarayı’nda kalır ve Lorenzo Medici’nin kurduğu sanat akademisinde dersler almaya başlar. 4 yıl boyunca Medici Sarayı’nda kalan ve ilk eserlerini icra etmeye başlayan genç sanatçı, sahip olduğu zenginliğin farkında olarak bu durumu en iyi şekilde değerlendirir. Michelangelo dışında dünyanın yuvarlak olduğunu söylediği için kilise tarafından aforoz edilen Galileo Galilei’i Mediciler korumasına alır ve bilim adına yaptığı çalışmaları destekler. Floransa’daki bilim ve sanat potansiyelini erken fark eden Medici Ailesi, attığı adımlarla Floransa’yı sanatın başketi haline getirir.
Giovanni di Bicci’nin büyük oğlu Cosimo Medici, Antik Yunan düşüncesi ve sanatı üzerine araştırmalar yapar. Daha çok belgeye ve bilgiye erişmek için komşu ülkelerin hükümdarları ile iletişime geçerek Antik Yunan kaynaklarını toplamaya başlar. Cosimo, Osmanlı Devleti’nin hükümdarı olan Fatih Sultan Mehmet ile de bağlantı kurarak Antik Yunan ve Roma dönemine ait eserlerin Floransa’ya getirilmesini talep eder. Fatih Sultan Mehmet bu talebe olumlu cevap vererek bazı yazma eserleri Floransa’ya, Medici Sarayı’na gönderir.
Cosimo topladığı yazma eserler için bir kütüphane inşa eder ve antik dünyaya ışık tutan binlerce yazma eser bu kütüphanede saklanır.
Önemli bir okur olan Cosimo, bilhassa Platon’un eserleri üzerinde durur. Floransa’da kurdukları akademide Platon kürsüsünü kurar. Platon kürsüsü dışında unutulmaya yüz tutmuş Antik Yunanca dersleri de verilmeye başlar. Cosimo, sanat ve sanat eserleri için böylesi önemli adımlar atmıştır. Cosimo’dan sonra Floransa için önemli gelişmeleri göğüsleyen isim ise Cosimo’nun torunu Lorenzo’dan başkası değildir.
Lorenzo de Medici, öyle güzel işlere imza atmıştır ki bu başarılı işleri sayesinde kendisine Magnificent (Muhteşem) lakabı verilir. Nitekim Lorenzo, tarih kitaplarında hala Muhteşem Lorenzo olarak karşımıza çıkar.
Medici Ailesi Neye Öncü Olmuştur?
Sanatın hamiliğini üstlenen Medici Ailesinin, Floransa’nın bugün dünya sanatının başkenti olmasında öncülüğü üstlendikleri çok açık. Özellikle Fra Angelico, Botticelli, Donatello, Michelangelo, Leonardo Da Vinci ve Raphael gibi Rönesans’ın en önemli sanatçılarını destekleyerek bugün çoğu zaman karşısında Stendhal Sendromu geçirmemize sebep olan eserlerin ortaya çıkmasına vesile olmuşlardır.
Kendilerine has yaşamlarıyla bazen bankacı bazen de tüccar olarak tarih kitaplarında karşımıza çıkan bu ailenin gözü açıklığı ve çalışkanlığıyla Avrupa tarihini etkilediği su götürmez bir gerçektir. Floransa sokaklarına her an karşımıza çıkmaya hazır Mediciler, belki de kendilerini bize hatırlatmak için bunca güzel işin altına imza attı.
Her ne sebeple olursa olsun destekledikleri her sanatçı ve sanat eseriyle dünyamızı güzelleştirdikleri çok açık.
Medici Ailesi ilginizi çektiyse, size İtalya seyahati hayalleri kurdurduysa Toskana Gezi Rehberi ve İtalya Gezi Rehberi yazılarımız seyahat planlarınız için iyi bir yön gösterici olabilir.
Medicilerin sanata kazandırdığı bu güzellikleri yerinde görmeniz dileğiyle.
