KARS’TA GEZİLECEK YERLER – En Doğuya Yolculuk

Kars gezisini uzun zamandır istiyor ve planlıyorduk. Kars’ta gezilecek yerler yazımızı uzun ve eğlenceli bir Doğu Ekspresi seferinden ve büyüleyici bir Kars deneyiminden sonra yazmaya karar verdik. Yazıda önce, şehri tanımak adına genel bilgiler yer alacak. Daha sona ulaşım ve konaklama, sonra Kars’ta gezilecek yerler ve öneriler.

Kars Üzerine

İpek Yolu’ndaki önemli kentlerden biri olan Kars; aynı zamanda Türkiye’nin Ermenistan sınırında bulunuyor. Türkiye’nin en yüksek rakımlı ve en soğuk şehirlerinden olma ününe de sahip. Yıllar içinde birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve  bu nedenle çok kültürlüğü mevzubahis. Ruslar sayesinde Kars’a yerleşen Malakanlar’ın şehrin üzerinde kaz yetiştiriciliği, gravyer üretimi gibi birçok izi var.

287.654’lük bir nüfusa sahip olan Kars; son yıllarda Türkiye’de Doğu Ekspresi’nin de etkisiyle popüler bir rota haline geldi. Rus’ların yıllar süren işgalinden kalan baltık mimarisi, İpek Yolu’nun anadolu girişindeki ilk durağının içerisinde olduğu Ermenistan sınırındaki Ani Harabeleri, hiçlik ortasında hissi veren Çıldır Gölü, aşık geleneği ve birçok tarihi yapısı ile Türkiye’de mutlaka ziyaret edilecek yerler arasında.

Cemal Süreyya’nın “Beyaz, uykusuz ve uzakta.” diye tanımladığı şehir bizce çok dingin. Şehir nasılsa insanı da olur diye bir düşünce var hep kafamızda. İnsanı da misafirperver olduğu kadar dingin diyebiliriz. Şehirdeki aceleciliğe asla alışık değiller. 🙂

Türkiye’nin Nordik diyarlarından biri olan, yollarının uçsuz bucaksız çayırlarındaki tilkileri, gravyeri, baltık mimarisi, yerel lezzetleri ile Türkiye’nin en doğusundaki ve  en masalsı yolculuk ile ulaşılan Kars’ı seyahat planlarınıza eklemeyi es geçmeyin.

Kars’a nasıl gidilir?

Kars’a ulaşmak için önereceğimiz ilk yol; elbette en masalsı yolculuk Doğu Ekspresi olacaktır. Doğu Ekspresi detayları için Kars- Doğu Ekspresi yazımıza  göz atmayı unutmayın. Eğer Doğu Ekspresi’yle gitmek isterseniz ancak yolculuk size çok uzun gelirse, Kayseri veya Erzurum’a uçup yarı yolda tren yolculuğa eklenebilirsiniz.

Kars havalimanı şehre çok yakın ve her gün uçuşlar mevcut. Vakti olmayanlar için uçakla ulaşım da mevcut. İstanbul – Kars arası uçuş süresi 2 saat sürmekte. Pegasus, Anadolu Jet ve Türk Hava Yolları Kars’a direkt uçuyor. Ortalama bilet fiyatlar gidiş – dönüş 200-300 TL civarı.

Kars’a ne zaman gidilir?

Şehir daha çok kış turizmi için tercih edilmekte. Çıldır Gölü’nün donması, beyazlar içinde şehrin daha büyülü olması ile bizce kış mevsiminde ziyaret edilmeli. Kars’ta gezilecek yerler arasında Sarıkamış olduğunu da unutmayalım. Kışın gelirseniz kayak- snowboard da yapabilirsiniz.

Soğuk sevmeyenler için serin yaz mevsiminde de harika deneyimler yaşatacağına eminiz. Çıldır Gölü’nde plajda güneşlenmek ve göle girmek isterseniz yazın gelebilirsiniz. (Evet yanlış okumadınız plaj:)

Özel günlerinde Kars’ta bulunmak isterseniz; Kars Kafkas Kültürleri, Çıldır Gölü, Kaşar ve Uluslararası Altın Kaz Film Festivali’nde de ziyaret edebilirsiniz.

Kars’ta nerde kalınır?

Bölgede yıldızlı otellerden, butiklere, pansiyonlara kadar uzanan geniş bir seçenek mevcut. Öğretmen evlerini değerlendirmek isteyenler ise uygun fiyatlara faydanabilmekte. Kars’ta gezilecek yerler genelde şehir merkezi dışında olduğu için, lokasyon açısından ince eleyip sık dokumanıza gerek yok.

Baltık mimari içinde konaklamak isteyenler için ise tarihi oteller olarak; Cheltikov Hotel, Kar’s Otel’i de önerebiliriz. Otel fiyatları çok pahalı değil. Genelde 100-200 TL arası arasında değişiyor odalar. Ancak otellerin bazılarında sigara içmek serbest. İçmiyorsanız dikkatli olun.

Kars’ta Ulaşım

Şehir içinde ulaşım için araba kiralayabilirsiniz. Minibüs ve taksilerle de şehir içinde rahatça dolaşabilirsiniz fakat şehir dışına çıkacağız rotalar için taksi tutmanız gerekmekte. Seyahat süreniz boyunca size eşlik edecek yerel rehber ve şoför ihtiyacı duyarsınız Mustafa ver Erhan Abi’yi önerebiliriz. Telefon numaraları buraya bırakıyoruz; Fil Gezi ismini vererek özel indirin talep etmeyi unutmayın. 🙂 Araç kiralamadıysanız; Çıldır ve Ani ziyaretleri için taksiye ihtiyaç duyacaksınız.

Mustafa Bey: +90 544 682 74 79

Erhan Bey: +90 532 165 25 63

Kars ‘ta Gezilecek Yerler

Kış mevsiminde ziyaret edenler için; Orhan Pamuk’un Kar kitabının sayfalarındaki hayallerle ve soğuklarla sarmalanmış bir Kars’a ulaşıyorsunuz. Demir raylar üzerinde, masalcı bir yolculukla şehre geliyorsunuz ve keşif başlasın!

1. Kars Merkez

Savaş sonrası 40 yıl kadar Rusya’nın etkisi altında kalan Kars; Ermeni ve Gürcü hakimiyetlerinden sonra tekrar Osmanlı hakimiyetine girip, tüm izleri de üzerinde taşıyan bir şehir.

Kars’ın merkezinde kalıyorsanız yürüyerek ulaşabileceğiniz ve kolaylıkla bir güne sığdırabileceğiniz bir konumlamada yer alıyor tüm binalar.

Güne Kars Kalesi’nden başlayarak, Taş Köprü’yü ve çevresindeki hamamları gezebilirsiniz. Kale’nin muhteşem manzarasının ardından hemen altında yer alan 12 Havariler Kilisesi’ni de mutlaka ziyaret edin. Eski bir Ermeni Kilisesi olmasına rağmen sonrasında Kümbet Camii’ye dönüştürülmüş.

Baltık Mimarisi etkileri de gözlemleyeceğimiz binalar korunmuş ve şu an hala devletin resmi kurumları olarak kullanılmakta. Defterdarlık binası ve Emniyet Müdürlüğü mutlaka görülmesi gerekenlerden!

Kars’taki bir diğer önemli yapı ise; Fethiye Camii. Rus işgali sonrası kalan en görkemli binalardan olan Fethiye Camii; 19. Yüzyıl’da aslında kilise olarak inşa edilmiş.

Daha fazla mimariye doyayım diyenler için; Kars Güzel Sanatlar Binası, Eski Vali Konağı ve Sağlık Müdürlüğü Binası’nı da buraya bırakıyoruz.

2. Ani Harabeleri

Kars’ta gezilecek yerlerin başında Ani Harabeleri geliyor. Ani Harabeleri Kars’a yaklaşık 40 dakika uzaklıkta. Türkiye -Ermenistan sınırı çizen Arpaçay nehrinin batısında, İpek Yolu’nun aktif kullanıldığı ve birçok tüccarın Asya’ya geçiş noktası olan Antik Kent. Rehberimizle buluşup Ani’yi çevreleyen surların iç kısmına doğru yürüyoruz.

Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Ani; Gürcü, Ermeni ve Selçuklu mimarisinin örneklerini taşıyor. 1001 Kilise Şehri olarak akıllarda kalan Ani; deprem gibi doğal felaketler ve ele geçirenler nedeniyle birçok kez ağır hasır görmüş.

Resimli Kilise, Meryem Ana Katedrali ve Menüçehr bu tarihi kentte mutlaka görülecekler arasında. Türkiye- Ermenistan sınırında yer aldığınızı unutmayın ve hemen karşınızda nehrin diğer yamacında yer alan Ermenistan topraklarını da görebiliyorsunuz.

Uygarlıklıklar, yaşayan tarih, hala gözlemlenebilen duvar resimleri ile tarihi iliklerinizde hissedeceksiniz.

Ani Harabeleri’nden tatil günü yok, müze kartı geçerli. Dilerseniz rehberiniz ile gezebilir ya da Piri Uygulaması ile de tüm antik kenti rahatça dolaşabilirsiniz.

3. Çıldır Gölü

Çıdlır Kars’ta mutlaka gidilmesi ve gezilmesi gereken bir yer. Yaz mevsiminde göl olan Çıldır; kışın buz tutuyor. Üzerinden kızaklar koştururken, oldukça zorlu bir iş olan göl balıkçılarına da ev sahipliği yapıyor. Oldukça kalın bir buz tabakası halini alan gölde; hiçliğin ortasında yürümek, karla kaplı bir alanda olmanıza rağmen 35-40 metre aşağısındaki suyun üzerinde yürüyor olmanızın hissi çok değişik.

Çıldır; Doğu Anadolu’nun ikinci en büyük gölü. Kalabalık dahi olsa rahatça uzaklaşıp, insansız hava sahasına geçiş sağlayabilirsiniz. Gölde balık tutan balıkçılarına sohbetine eşlik etmeyi, hikayelerini dinlemeyi ve seremonilerini gözlemlemeyi es geçmeyin. Karnı acıkanlar ise molayı gölün giriş kısmında yer alan; Atalay’ın yerinde avlanan Sarı Sazan’ların tadına vararak verebilir.

4. Şeytan Kalesi

Çıldır Gölü’nü ziyaret ettikten sonra geçiş yapacağınız Kars’ta görülmesi gereken yerler arasından biri; Şeytan Kalesi.

Bu kalenin isminde saklı olan sır konumlandığı yer ile ilgili. Sarp kayalıkların etrafını sardığı, surlarla çevrelenmiş ve zorlu doğa koşullarına kuruluşu ile savunma kalesi olmasının haklı bir gururunu taşıyor. Yakınındaki köye aracınızla ulaştıktan sonra kısa ve zorlu olmayan bir yürüyüş ile Şeytan Kalesi’ne ulaşabiirsiniz.

5. Boğatepe Köyü

Bu köyü lokal kahvaltı rotası olarak önerilerde duyacak ve ziyaret edeceksiniz. Kars’ta gezilecek yerler listesine bu bağlamda aldık ve en azından bir köy görün istedik. Köydeki yerli halkın evine kahvaltı için misafir olarak hem lokal lezzetleri tadıp deneyimleyecek hem de onlara bir gelir kaynağı sağlamış olacaksınız. Boğatepe Köyü’nün kahvaltı için popüler olmasının nam-ı Malakanlar’a dayanıyor.

Bu bölgede zamanında tarım ve hayvancılıkla uğraşan Malakanlar; Kars ve çevresine birçok peynir türü kazandırmış. Zavot isimli ufak mandıralarda süt ve süt ürünleri üzerine çalışmalar yapılan köy; Kars Gravyeri’nin de doğduğu yer.

Bölgede Zavot Eko Müzesi’ni gezerek yapılan güncel çalışmalar hakkında bilgi edinebilir, Kars Gravyeri’nin tarihine kısa bir bakış atabilirsiniz. Özellikle köylü kadınların önderlik ettiği şifalı otlarla ve bölgedeki özel bitki türlerine dair çalışmalar dikkat çekici.

Bırakılıp gidilen köylerin ve meraların yeniden hayat buluşuna dikkat çeken efsane adam İlhan Koçulu’nın videosu sizi daha da çok aydınlatacaktır. ( https://www.youtube.com/watch?v=fYbfWXLvn4Q )

6. Sarıkamış Kayak Merkezi

Doğu Ekspresi ve Kars seyahatlerinden sonra popüler lokasyonlardan biri arasına girdi Sarıkamış! Alametifarikası; dünyada kaymak için en iyi yer olarak geçen Alpler’de görülen kristal karın bir tek burası olması. Kayak severler için fiyat – performans kalitesi olarak baya iyi olanaklar sunmakta.

Sarıkamış merkeze yakın olması nedeniyle araçla kısa sürede ulaşmak mümkün ve bu nedenle konaklama seçenekleriniz çoğalıyor. Başka şehirlerde yer alan fahiş konaklama bedellerine burada rastlamıyorsunuz. Aynı şekilde yeme – içme fiyatları, telesiyej ve malzeme kiralama bedelleri uygun.

Yeni yeni gelişmekte olan bir kayak merkezi olduğu için lüks otel ve restoran arayanlara, hedeflerini yüksek tutmamalarını buradan öğütlemiş olalım.

Kars Yemek Kültürü – Kars’ta Ne Yenir

Kars’ta gezilecek yerler yazısına müthiş Kars yemeklerini eklemesek olmazdı. Bu arada trenden inince elinize bir menü veriliyor bu menüde yazan fiyatlar tüm şehirde geçerli. 1 porsiyon kaz ne kadar, çorbalar ne kadar hepsi bu kağıtta yazıyor. Neyse geçelim Kars lezzetlerine:

• Malakan ve Alman Göçmenler sayesinde gelişmiş olan gravyer ve kaşar peyniri lokal lezzetlerin başında geliyor.
• Kaz da Kars’a gidince denenecek lezzetler arasında. Alışmış olduğunuz ete göre daha tuzlu ve ağır gelebilir. Mekanlarda genellikle parçalanmış ya da dörde bölünmüş şekilde bütün olarak servis ediliyor.
• Süt ve süt ürünleri iyi olunca, kaymak, tereyağı ve özellikle farklı yapım tekniği ile elde edilen sarı yağa da bayılacaksınız.

• Kars merkeze yaklaşık bir saat uzaklıktan olan Boğatepe Köyü’nde rehberiniz size mutlaka lokal bir evde sabah kahvaltısı ayarlayacaktır. Şu an çok popüler olan lokal evlerde köy kahvaltısı hem yerel lezzetleri tatmanıza hem de köylülere geçim kaynağı sunmanıza yaracak.
• Boğatepe Köyü’nde yer alan peynir müzesini mutlaka ziyaret edin. Zavot ismini verdikleri mandıra türü fabrikalarda sunulan peynir çeşitlerine ve tarihsel gelişimine, şimdilerde desteklenen projelere ve köylü kadınların bu projelerde bulundukları rollere şaşıracaksınız.

• Hörre çorbası, sıcak suda haşlanan mantıya benzer kare şeklinde kesilmiş hamurların üzerine soğanlı sos ve yoğurt karışımlı Hangel, kuzu etinin safran ve kuyruk yağı ile harmanlanmasıyla hazırlanan Piti kebabı, ısırgan- evelik aşı,revan köfte, Kars katmeri, saç üzerinde pişiriken mayalı hamur olan Feselli ve Umaç helvası da diğer yöreseller lezzetler arasında.

Yöresel lezzetleri tadabileceğiniz mekanları listelersek;

• Kars Kaz Evi; mutlaka randevu gerekiyor. Yöresel kahvaltıya ya da kaz eti yemeğe gidilebilir.
• Hanımeli Ev Yemekleri: Kars kültürüne ait her türlü yemeği bulabileceğimiz söylenen ve herkes tarafından önerilen Hanımeli’ni maalesef biz çok sevmedik. Birçok yemek tükenmişti ve çalışanların üslupları konusunda değişik bir hal mevcut idi. El altından verdikleri şarapları pek bir leziz ama! 🙂
• Han-ı Hanedan  bizim en çok sevdiğimiz restoranlardan biri oldu. Rezervasyon burada da şart. Bazı akşamlar canlı müzik de yapıyorlar, baya keyifli.
• Atalay’in Yeri :Çıldır Gölü’nün avlanan sarı sazanlarının lezzetine doymak için göl kenarında yer alan mekanı göl gezisi sonrası mola yeri olarak da kullanabilirsiniz.

Kars Üzerine Kitaplar- Müzik Kültürü

Vurmalı sazlar, kaşık, def gibi birçok çeşitli enstrümanın kullanıldığı müzik türleri ile kulağınıza hitap eden yöre müziğine sahip Kars. En önemli kültürlerinden biri ise aşık geleneğinin hala devam etmesi. Ozanların yöresel çalgıları ile bir yandan halk müziğini dinleyip bir yandan da aşık atışmalarını deneyimleyebilirsiniz.

Kars’ta Bir Etnik Grup Malakanlar’ın Toplumsal Yapısı // Orhan Türkdoğan

Beyaz Rus kökenli etnik bir halk olan Malakanlar’ın hikayesini daha çok merak edenlere önerimizdir. Ruslar tarafından, işgal sonrası seçilen yörelere yerleştirilen halk, Çar II. Nikola döneminde ‘dinlerini değiştirmek ya da sürülmek’ arasında bir tercihte bulunmaya zorlanmıştır.

Dini inançlarından taviz vermeyi kabul etmemeleri üzerine başka yerlere sürgün edilmişler ve bu yerlerinden biri de o dönem Rusların elinde bulunan Kars bölgesi.  Peynircilik, değirmencilik alanlarında birçok yenilik getiren halkın hikayesi ve azınlıkların yaşadıkları ve yaptıkları ile hala hatırlanır olması size tanıma fırsatı tutarken, Kars ile ilgili bilgilere de ulaşmanızı sağlayacak.

KARS “Beyaz Uykusuz Uzakta

İsmini Cemal Süreyya’nın şiirinden alan kitap aslında fotoğraflar ve gezi notlarıyla süslü şehrin binlerce yıllık tarihine ve kültürüne odaklanan bir rehber. Yapı Kredi Yayınları İstanbul İçin Şehrengiz’le başladığı ve her yıl bir şehre odaklandığı şehir monografisi dizisinin on dördüncüsünde Kars’ı ele aldı.

Kar // Orhan Pamuk

Orhan Pamuk’a birçok ödül getiren kitap, bir kurgu ile yazılmış. Hikaye; Ka adında bir şair ve köşe yazarının Kars ilinde gerçekleşen kadın intiharlarını çalıştığı gazetedeki köşesinde yazmak amacıyla soğuk bir kış ayında Kars iline araştırma yapmaya gitmesiyle başlıyor. Ülkenin doğu kesimlerindeki yokluk ve eğitimsizliğe değinirken, din duygularının nasıl sömürüldüğü de anlatıyor. Kitabı okurken Kars’ın soğuğundan değil yaşananlardan ürpereceksiniz.

Bonus!

Ankara Sinema Derneği’nin 2007 yılında düzenlediği, Zeki Demirkubuz’unda jüride yer aldığı Kars Öyküleri Senaryo Yarışması’nda seçilen senaryo  Kars Öyküleri adıyla sinemaya uyarlanmıştık. Güneşi Gördüm yine Kars’ın köylerinden birinde çekilmiş filmlerdendir.

Kars Seyahatine Çıkacak Olanlara Tavsiyeler & Uyarılar

• Her mevsim ayrı bir güzellik sunan Kars’a giderken mevsimlerden kış ise tedarikli gitmeyi ihmal etmeyin. İçlik, atkı ve bere gibi materyaller hayat kurtarıcı olacak.
• Son zamanların en popüler lokasyonlarından biri olması nedeniyle, restoranlara önceden rezervasyon yaptırmayı unutmayın.
• Ya kendi arabanızı kiralayarak kendi turunuzu oluşturun ya da yerel rehberler ile anlaşarak gezin. (Kars’ta gezilecek yerlerin arası epey uzak )
• Lokal lezzetlerin tadına bakın. Özellikle kaz eti ve Hangel!
• Kars’a ulaşım aracı olarak mutlaka treni kullanın. Doğu Ekspresi’nin masalsı dünyasını merak edenler yazımıza göz atabilir. Yoğun talep nedeniyle bilet bulamıyorsanız; Kars’tan – eve dönüş yolunda da aynı ekspresi kullanabileceğinizi unutmayın.
• İshakpaşa  Sarayı Kars’a 2.5 saat uzaklıkta, eğer vaktiniz var ise yarım gün ayırarak burayı da ziyaret edebilirsiniz.

Kars gezi rehberimiz dahilinde; Kars’a nasıl gidilir, nerede kalınır, Kars’ta gezilecek yerler ve Kars mutfağını inceledik. Umarız faydalı olmuştur.

@melikeyaka @gokmenanil @ygmrcbn @leopoldbuttersstotch